Vì sao người cao tuổi, người có bệnh nền nên tiêm vắc xin cúm định kỳ hằng năm?
Cúm là một bệnh nhiễm trùng đường hô hấp gây ra bởi virus cúm. Cúm có thể gây ra triệu chứng nhẹ ở một số người, nhưng cúm cũng có thể gây ra biến chứng nghiêm trọng, đặc biệt đối với nhóm người cao tuổi và những người có bệnh nền. Trong bài viết này, a:care Việt Nam cùng các chuyên gia sẽ chỉ ra lý do vì sao người cao tuổi và người có bệnh nền nên tiêm vắc xin cúm định kỳ hằng năm.
Xem lại chương trình tư vấn: “Tiêm phòng cúm – Bảo vệ người cao tuổi và người có bệnh nền” ngay
Vaccine cúm không chỉ giúp phòng ngừa nhiễm virus cúm, mà còn góp phần làm giảm đáng kể nguy cơ nhập viện, tử vong ở người cao tuổi, có bệnh nền.
Trong chương trình tư vấn với chủ đề “Tiêm phòng cúm bảo vệ người cao tuổi và người có bệnh nền“, phát sóng hôm 13/8 trên VnExpress, PGS. TS. BS. Cao Hữu Nghĩa, Chủ nhiệm Bộ môn Khoa học Y sinh, Viện Pasteur TP.HCM, cho hay cúm không phải là căn bệnh đơn thuần như nhiều người lầm tưởng, mà có thể gây ra những gánh nặng to lớn cho người bệnh, cho ngành y tế và cho cả xã hội. Tại Việt Nam, mỗi năm trung bình có hơn 800.000 người mắc cúm. Riêng trong năm 2019, Việt Nam ghi nhận hơn 400.000 ca mắc cúm, trong đó có hàng chục ca tử vong. Năm 2022, cúm A gia tăng bất thường trong mùa hè cũng khiến nhiều người phải nhập viện, trong đó có những ca nặng, phải thở máy.
Cúm là gì?
Cúm là bệnh lây qua đường hô hấp do những vi rút cúm, gây nhiễm trùng ở mũi, họng, và thỉnh thoảng gây viêm phổi. Cúm có thể xảy ra từ mức độ nhẹ đến nặng, thậm chí có thể gây tử vong.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), tác nhân gây bệnh ở người chủ yếu do các chủng vi rút cúm A(H3N2), cúm A(H1N1), cúm B và cúm C.
Chiều 21/7/2022, Bộ Y tế Việt Nam đã tổ chức hội nghị trực tuyến tăng cường công tác phòng, chống dịch bệnh, công tác tiêm chủng và an toàn tiêm chủng năm 2022. Thứ trưởng Nguyễn Thị Liên Hương cho biết: Theo hệ thống giám sát bệnh truyền nhiễm, các ca mắc cúm hiện nay không có sự khác biệt so với những năm trước, chủ yếu lưu hành vẫn là cúm A (H3N2, H1N1) và cúm B. Đây là những chủng cúm đã có vắc xin phòng bệnh hiệu quả. Vắc xin cúm tứ giá hiện nay đã có loại được cập nhật chủng cúm theo khuyến cáo của WHO cho mùa cúm 2022/2023, đặc biệt là chủng A (H3N2).
Những biểu hiện dễ nhầm lẫn của cúm
Cúm khác với cảm lạnh, thường xảy ra đột ngột. Người bị cúm có thể có những triệu chứng như: sốt hoặc ớn lạnh, ho, đau họng, chảy mũi, đau cơ, nhức đầu, mệt mỏi. Hầu hết người bị cúm sẽ hồi phục sau vài ngày đến ít hơn 2 tuần, một số người bệnh có biến chứng viêm phổi, có thể đe dọa tính mạng và gây tử vong.
Những biến chứng nguy hiểm khác của cúm như viêm cơ tim, viêm não, viêm cơ hoặc tiêu hủy cơ vân, suy đa cơ quan như suy hô hấp và suy thận, nhiễm trùng huyết.
Những người nguy cơ cao có biến chứng nặng liên quan đến cúm bao gồm người trên 65 tuổi, người có bệnh tim, tiểu đường, hen suyễn, phụ nữ có thai và trẻ em dưới 5 tuổi.
Sự nguy hiểm của cúm với người cao tuổi, có bệnh nền
Theo BS. Nghĩa, ngoài những triệu chứng thông thường như hắt hơi, ho, sổ mũi, sốt, đau cơ… virus cúm còn có thể gây ra những biến chứng hô hấp, tim mạch. Đặc biệt, chủng virus cúm đột biến năm nay còn dẫn tới biến chứng thần kinh ở các bệnh nhân.
Theo PGS. TS. BS. Hồ Huỳnh Quang Trí – Phó Chủ tịch Liên chi hội Tim mạch TP.HCM, trong số những người có sức đề kháng kém dễ mắc cúm và diễn tiến nặng có người cao tuổi và có bệnh lý nền mạn tính. Do hệ miễn dịch đã suy giảm, người cao tuổi khi mắc cúm dễ gặp những biến chứng hô hấp, trong đó phổ biến là viêm phổi, viêm cơ tim. Theo thống kê, cứ 4 ca tử vong do cúm thì có 3 ca là người trên 65 tuổi.
Ở nhóm người có bệnh nền tim mạch do xơ vữa động mạch, khi mắc cúm, những triệu chứng sốt, tim đập nhanh, suy hô hấp sẽ làm tăng sự mất cân bằng cung cầu oxy, khiến máu cô đặc, viêm nhiễm toàn thân, làm ảnh hưởng đến sự nứt vỡ của những mảng xơ vữa động mạch. Những người này, chỉ 3 ngày sau khi nhiễm cúm, nguy cơ nhồi máu cơ tim tăng 10 lần, nguy cơ đột quỵ (tai biến mạch máu não) tăng 8 lần.
Ở nhóm bệnh nhân mạn tính về hô hấp như phổi tắc nghẽn mạn tính (COPD), hen phế quản, cúm cũng diễn tiến nặng và gây viêm phổi. Những trường hợp viêm phổi nặng sẽ phải nhập viện, thở máy, nguy cơ tử vong cao. Nguy cơ biến chứng tương tự cũng có thể xảy ra với những bệnh nhân mắc đái tháo đường, do hệ miễn dịch bị suy giảm.
“Trong bối cảnh số ca nhiễm Covid-19 tăng trở lại do người dân gia tăng giao lưu, tiếp xúc như hiện nay, đồng nhiễm Covid-19 và cúm là điều đáng lo ngại, làm khả năng thở máy tăng 4 lần, khả năng tử vong tăng 2 lần. Bên cạnh đó, khi vào hè, nếu cùng lúc nhiễm cúm với nhiều bệnh lưu hành khác như tay chân miệng, sốt xuất huyết thì tiên lượng rất xấu”, BS. Trí cảnh báo.
Nguy cơ cho người trên 65 tuổi và người có bệnh nền
Những năm gần đây, tỉ lệ tử vong do cúm mùa ở người trên 65 tuổi dao động từ 70 – 85%, tỉ lệ nhập viện do cúm mùa ở người trên 65 tuổi: 50 – 70%.
Nguy cơ biến chứng là do sự suy giảm miễn dịch tăng dần theo tuổi. Bên cạnh đó, người cao tuổi thường kèm nhiều bệnh nền: bệnh tim, tiểu đường,…
Những nghiên cứu cho thấy sau khi nhiễm cúm, bệnh nhân có tăng nguy cơ nhồi máu cơ tim và đột quỵ và việc tiêm phòng cúm giúp giảm nguy cơ nhập viện, tử vong cũng như các biến cố tim mạch ở những người có bệnh tim.
Bên cạnh đó, người mắc tiểu đường tuýp 1, tuýp 2, hoặc tiểu đường thai kì, dù đã được kiểm soát tốt, cũng là những đối tượng nguy cơ cao diễn tiến những biến chứng nặng khi nhiễm cúm, dẫn đến tăng tỉ lệ nhập viện và tăng nguy cơ tử vong. Bệnh cúm làm cho bệnh tiểu đường khó kiểm soát hơn, như làm tăng hoặc giảm đường huyết thất thường.
Cách bảo vệ cơ thể người cao tuổi, người có bệnh nền khỏi biến chứng của cúm
Để chủ động phòng, chống cúm mùa, Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế khuyến cáo người dân thực hiện tốt các nội dung sau:
- Tiêm vắc xin cúm mùa để tăng cường miễn dịch phòng, chống cúm.
- Đảm bảo vệ sinh cá nhân, che miệng khi hắt hơi; thường xuyên rửa tay với xà phòng với nước sạch; vệ sinh mũi, họng hàng ngày bằng nước muối.
- Giữ ấm cơ thể, ăn uống đủ chất dinh dưỡng để nâng cao thể trạng.
- Hạn chế tiếp xúc với bệnh nhân cúm hoặc các trường hợp nghi ngờ mắc bệnh khi không cần thiết; sử dụng khẩu trang y tế khi cần thiết.
- Người dân không tự ý mua thuốc và sử dụng thuốc kháng vi rút, mà cần phải theo chỉ định, hướng dẫn của thầy thuốc.
- Khi có triệu chứng ho, sốt, sổ mũi, đau đầu, mệt mỏi cần đến ngay cơ sở y tế để được khám, xử trí kịp thời.
Vi rút cúm biến đổi thường xuyên, việc phát triển vắc xin cúm được thực hiện hàng năm để cập nhật các chủng vi rút cúm mới đang lưu hành. Do đó, các chuyên gia khuyến cáo nên tiêm nhắc lại vắc xin cúm hàng năm.
Tiêm vaccine cúm bảo vệ người cao tuổi, có bệnh nền
Hai chuyên gia cho biết để phòng ngừa cúm, mọi người, đặc biệt là nhóm nguy cơ cao, cần đảm bảo vệ sinh cá nhân, đeo khẩu trang khi ra ngoài, rửa tay thường xuyên, súc miệng bằng nước muối trước khi ra khỏi nhà và sau khi về nhà. Hạn chế đến những nơi tập trung đông người để phòng nguy cơ lây nhiễm virus cúm.
Đặc biệt, cần chủ động dự phòng đặc hiệu cúm bằng biện pháp tiêm vaccine. Các Hiệp hội Y khoa Quốc tế và Bộ Y tế Việt Nam đều khuyến cáo tiêm phòng cúm cho người cao tuổi, người có bệnh nền. Một mũi vaccine cúm có thể giúp giảm tỷ lệ tử vong 61% ở người cao tuổi, 55% ở bệnh nhân bệnh mạch vành, 41% ở bệnh nhân COPD, 58% ở bệnh nhân đái tháo đường.
BS. Nghĩa nhấn mạnh, điểm đặc biệt của virus cúm là thay vỏ hằng năm nên loại vaccine cúm năm trước không còn hiệu lực bảo vệ nữa. Ví dụ, virus cúm A năm nay có tiết ra một loại enzym tác động mạnh đến hệ thần kinh, gây lú lẫn, hưng cảm, rối loạn tâm thần, nặng hơn so với biến chứng hô hấp, tim mạch. Nếu những biến chứng này xảy ra ở người lớn tuổi thì bệnh tình sẽ càng trầm trọng hơn, khó hồi phục hơn những người trẻ khoẻ.
“Do đó người dân, nhất là nhóm người cao tuổi, có bệnh nền, nên tiêm phòng cúm càng sớm càng tốt. Cần lưu ý tiêm nhắc lại vaccine cúm mỗi năm để duy trì trạng thái miễn dịch và nồng độ kháng thể cao nhất”, BS. Nghĩa khuyến cáo.
Trong chương trình, hai chuyên gia cũng đã trả lời nhiều câu hỏi của độc giả về việc tiêm vaccine cúm. Độc giả Hoàng Ngân hỏi: “Việc tiêm phòng cúm có ngăn ngừa được cúm A hay không?”.
BS. Nghĩa cho biết, vaccine cúm tứ giá hiện nay có chứa đến 4 chủng virus gồm 2 chủng cúm A(H1N1), A(H3N2) và 2 chủng cúm B (Victoria và Yamagata). Đây là các chủng virus cúm đã được nghiên cứu là lưu hành phổ biến nhất năm 2022, do đó tiêm vaccine cúm hoàn toàn có thể phòng ngừa được cúm A.
Độc giả Cindy Lê hỏi: “Ba tôi năm nay 60 tuổi, đang điều trị tăng huyết áp và bệnh tim, tôi có nên đưa ba đi tiêm cúm không và bao lâu một lần?”. Theo BS. Trí, người có huyết áp cao nhưng ổn định vẫn tiêm được vaccine, kể cả vaccine cúm, trừ trường hợp đang cấp cứu vì tăng huyết áp. Người đang điều trị bệnh này nên tiêm vaccine sớm nhất có thể, thậm chí dù huyết áp chưa về mức mục tiêu.
Độc giả Cẩm Minh hỏi: “Thời gian tốt nhất đưa người lớn tuổi đi tiêm vaccine cúm là khi nào? Hiện dịch cúm A lưu hành thì người đã tiêm vaccine cúm cuối năm ngoái có nên đi tiêm nữa không?”.
BS. Nghĩa cho hay, mỗi năm hệ thống y tế sẽ thông báo về vaccine cúm mới dành cho năm đó. Người đã tiêm vaccine cúm năm trước thì năm nay vẫn nên chích lại vaccine mới. Nồng độ kháng thể tạo ra khi tiêm vaccine cúm đã được nghiên cứu an toàn nên mọi người không cần lo ngại về khoảng cách nếu thời gian tiêm gần nhau. Vaccine cúm chỉ chứa một phần vỏ áo của virus cúm nên vẫn có hiệu quả phòng cúm mà ít gây tác dụng phụ.
Vì thế, càng nên ưu tiên đưa người cao tuổi và người có bệnh nền mạn tính đi tiêm vắc xin cúm theo lịch để bảo vệ sức khỏe.
Các loại vắc xin cúm ở Việt Nam
Tại Việt Nam hiện đã có vắc xin cúm tứ giá xuất xứ từ Hà Lan, Pháp có thể phòng ngừa được cả 4 chủng vi rút cúm gồm cúm A (H1N1), A (H3N2) và hai chủng cúm B (Yamagata và Victoria) thường gây ra dịch hoặc đại dịch cũng như biến chứng nguy hiểm cho người có nguy cơ.
Người cao tuổi (trên 65 tuổi) và người có bệnh nền là đối tượng nguy cơ cao, được Bộ Y tế Việt Nam và WHO ưu tiên khuyến cáo tiêm phòng cúm hàng năm.
Qua bài viết trên, a:care Việt Nam hy vọng bạn thêm thông tin về cúm, lý do người cao tuổi, người có bệnh nền nên tiêm phòng cúm và cách bảo vệ cơ thể khỏi biến chứng của cúm.
Việc chủ động phòng ngừa bằng vắc xin cúm là biện pháp hiệu quả giúp phòng nhiễm cúm, hạn chế nguy cơ bùng phát dịch và thiếu hụt nguồn lực y tế như hiện nay.
Xem thêm: